• مدیریت سایت
• سازهای کوبه ای, کاخن یا کاخون, مقالات, ویدیو

ساز کاخن یا کاخون را بشناسید!

کاخن یا کاخون (Cajón) یکی از محبوب‌ترین سازهای کوبه‌ای چه در اجراهای خیابانی، چه در استودیو و چه در اجراهای روی استیج است. کاخون، سازی بسیار کاربردی است. سازی قابل حمل که چندان فضایی را اشغال نمی‌کند و نواختن آن نسبتا آسان است. نواختن آن بصورتی است که نوازنده کاخون بر روی آن می‌نشیند و با ضربات کف دست و انگشتان که بر روی صفحه جلویی (تاپا) و صفحات کنار و بالای ساز می‌کوبد، صدا تولید می‌کند.ئدر کاخون همچنین از ابزارهای نوازندگی دِرام و دیگر سازهای پرکاشن نظیر مَلِت‌ها(mallets)، استیک‌ها(sticks) و بِراش‌ها(brushes) در نواختن کاخون هم استفاده می‌شود.

کاخون، سازی بسیار کاربردی است. سازی قابل حمل که چندان فضایی را اشغال نمی‌کند و نواختن آن نسبتا آسان است.

واژه کاخون، اسپانیایی است و معادل جعبه، صندوق میوه، کشوی میز و حتی تابوت! به کار می‌رود. قطعا چنین نام‌گذاری به خاطر شکل کاخون است که جعبه‌ای است با ۶ طرف که نوازنده معمولا با دست بر طرف جلویی آن ضربه می‌زند. البته کاخون را با درام استیک، براش کاخون یا با پدال هم می‌نوازند. 

کاخون عمدتاً در موسیقی آفرو-پِرویی و همین‌طور سبک‌های معاصر فلامنکو و جَز(جاز) مورد استفاده قرار می‌گیرد. اصطلاح کاخون به سایر آلات کوبه‌ای جعبه‌ای شکل مورد استفاده در موسیقی آمریکای لاتین مانند cajón de rumba (مورد استفاده در موسیقی رومبای کوبایی) و cajón de tapeo (مورد استفاده در موسیقی محلی مکزیک) اطلاق می‌شود.

واژه کاخون، اسپانیایی است و معادل جعبه، صندوق میوه، کشوی میز و حتی تابوت! به کار می‌رود.

 تاریخچه کاخون

کاخون که به زبان اسپانیایی به معنای جعبه است، قدمت زیادی ندارد و تاریخچه پیدایش آن کم است.در ابتدا کولی‌های اسپانیایی به همراه رقص و آواز و عضو جدا نشدنی موسیقی فلامنکو یعنی گیتار، بر روی جعبه‌های میوه ریتم اجرا می‌کردند که به مرور زمان حالت ساز گونه به خود گرفت و به کاخون امروزی تبدیل شد.

در حال حاضر این ساز در سراسر قاره آمریکا، فیلیپین و اسپانیا رایج است.اصالت کاخون به کشور پرو می‌رسد. اولین باری که در متون نام کاخون دیده شد، در میانه قرن نوزدهم بود، هرچند که قدمت این ساز به حدود دو قرن پیش‌تر می‌رسد. زمانی که برای بردگان آفریقایی نواختن درامز ممنوع شده بود و به همین خاطر آن‌ها به دنبال گزینه دیگری برای خودشان بودند. پس کاخون در قرن ۱۸، در پی ممنوعیت نواختن درام اختراع شد. زمانی که برده‌ها فکر کردند چیزهایی مثل صندوق‌های میوه یا کمد، وسیله‌هایی هستند که می‌توانند جانشین درام شوند. در واقع اولین کاخون‌ها، چیزی نبودند مگر جعبه‌های میوه! و این پاکو د لوسیا (Paco de Lucia)، نوازنده برجسته گیتار اسپنیش بود که در اواخر دهه ۱۹۷۰ میلادی، باکس چوبی گسترش‌یافته امروزی یا کاخون امروزی را به اروپاییان معرفی کرد.

نظریه اول از پیدایش ساز کاخون

بدین ترتیب دو نظریه در مورد پیدایش این ساز ارائه شد . ممكن است این نوع ساز کوبه ای ارتقا یافته آلت موسیقی جعبه مانندی باشد كه در كشورهای آفریقایی غربی و مركزی مانند آنگولا استفاده می شدند و بعدها این توسط بردگان و خدمتكاران پرویی كه در ناوگان كشتیرانی اسپانیایی ها خدمت می كردند به تدریج گسترش یافته و به شکل یك ساز كوبه ای امروزی نواخته میشد.

نظریه دوم از پیدایش ساز کاخن یا کاخون :

برخی دیگر عقیده دارند به دلیل آنکه دولت اسپانیا ساز و آواز را بر بردگان و آفریقایی ها ممنوع کرده بود با کوبیدن بر جعبه های میوه و ماهی علیه اسپانیا مبارزه می کردند . آنها میتوانستند بدون ترس از مجازات و بدون زیر پا گذاشتن قوانین جابرانه اسپانیایی ها وسایلی مانند جعبه میوه و كمدهای چوبی را كه آلت موسیقی ندارند به جای ساز به كار ببرند. با ظهور این فرهنگ کولی‌های اسپانیایی نیز هنگام رقص و آواز و به همراه گیتار، بر روی جعبه‌های میوه ریتم اجرا می‌کردند که به مرور زمان حالت ساز گونه به خود گرفت و به ساز امروزی تبدیل شد.

 در حال حاضر این ساز در سراسر قاره آمریکا بخصوص آمریکای جنوبی و اسپانیا رایج است. ساز کاخون در دوران برده‌ داری در کشور پرو توسعه یافت و تا سال ۱۸۵۰ به اوج محبوبیت رسید. در سال‌های پایانی قرن ۱۹میلادی نوازندگان کاخون، تغییراتی در ساختار و صدادهی این ساز بوجود آوردند. پس از دوران برده داری کاخون در بین دیگر ساکنین آمریکای لاتین از جمله سفیدپوستان (نسل‌های بعدی استعمارگران اروپایی) نیز رواج پیدا کرد.

پیدایش ساز در ایران

ساز کاخن یا کاخون در سالهای اخیر وارد ایران شده و کم کم جای خود را در میان سازهای دیگر کوبه ای باز کرده است. به دلیل خوش صدایی و آموزش راحت ، در میان جوانان ایرانی محبوبیت خاصی را پیدا کرده است. تعدادی از سازندگان هم به ساخت این ساز مشغول هستند. اما روز به روز برکیفیت ساخت آنها افزوده میشود. یکی از باکیفیت ترین سازندگان ایرانی ، شرکت لوتوس است که با ارائه محصولات متنوع در سطح جهانی و با قیمت مناسب، هنرمندان و هنرجویان ایرانی را شگفت زده کرده است.

ساختار ساز کاخن یا کاخون :

کاخون جعبه ای شش وجهی و مکعب مستطیل شکل است که پنج وجه آن را از یک لایه چوب نازک به ضخامت ۳/۱ تا ۲ سانتیمتر (۵/۰ تا ۷۵/۰ اینچ) می سازند . وجه ششم (که یکی از مستطیل هاست) از یک لایه تخته سه لای نازک پوشانیده می شود . این وجه که سطح ضربه خورنده یا سر(Head) کاخون است „تاپا” (Tapa) نام دارد . حفره صدا(Sound hole) در وجه كناری „تاپا” تعبیه می گردد .

صفحه چوبی „تاپا” را معمولا به طور کامل به جعبه کاخون نمی چسبانند ، به طوری که در نواحی فوقانی اش فقط در چند نقطه به کاخون متصل است. با این تمهید هنگام ضربه زدن به „تاپا” صدایی گِزمانند و خاص با افه لرزشی از کاخون به گوش می رسد .

فاکتورهایی که در خصوصیات صوتی کاخون از قبیل ارتفاع (زیری و بمی) ، حجم ، طنین و کاراکتر ویه صدای آن موثرند عبارتند از اندازه و شکل کاخون ، جنس و ضخامت چوب مورد استفاده در ساخت آن و اندازه و محل تعبیه حفره صدا نوع چوبی که صفحه „تاپا” را تشکیل می دهد بسیار متنوع است و بستگی دارد به اینکه سازنده  (یا سفارش دهنده) چه نوع صدایی را ترجیح می دهد . 

صداهای با تنالیته پایین (بم) گرم و مطبوعند و صداهای با تنالیته بالا (زیر) واضح و درخشانند ، بدون آنکه تغییری در ویژگیهای صوتی کاخون از نظر کاراکتر ایجاد شود . برای ساخت صفحه „تاپا” معمولا از چوبهای درخت گیلاس ، ماهون و افرا استفاده می کنند ؛ در حالیکه بقیه قسمتهای کاخون را از چوب کاج ، صنوبر و یا سایر چوبهای سفید مرغوب می سازند . 

اخیراً یک پرکاشنسیت پرویی به نام روبرتو چینو بولانیوس (Roberto chino Bolanos) یک کاخون از جنس پلِکسی گلاس (Plexiglass) ابداع نمود که پلِکسی کاخون (Plexicajon) نام دارد.بدنه شفاف این کاخون از کاخون سنتی بزرگتر و سنگین تر است و حجم صدای آن اندکی از کاخون سنتی بیشتر می باشد .

کاخون جعبه ای شش وجهی و مکعب مستطیل شکل است که پنج وجه آن را از یک لایه چوب نازک به ضخامت ۳/۱ تا ۲ سانتیمتر (۵/۰ تا ۷۵/۰ اینچ) می سازند .

کریس نیسِن (Chris Nissen) سازنده درام است و مبدع چند نوع کاخون قابل حمل درام های وی با نام „Slapdrum” از شهرت جهانی برخوردارند . 

ساختمان ساز مکعبی چوبی است که نوازنده روی آن نشسته و به قسمت جلویی ساز که با پیچ به بدنه متصل شده است ضربه وارد میکند .

که در پشت این صفحه ۳ سیم از سیمهای گیتار با فاصله قرار دارد که از ارتعاش چوب به صدا در می آید و صدای چوب را تبدیل به صدای زنگ دار می کند .

کاخن یا کاخون نیز در موسیقی سنتی استفاده نمی شود و در کار های کلاسیک ، پاپ، جز ، فلامینکو ، و تلفیقی استفاده می شود .فرا گیری این ساز برای کسانی که تمبک و دف زده اند ساده تر می باشد.

ساختار کاخن یا کاخون به ای صورت که در پشت این صفحه ۳ سیم از سیمهای گیتار با فاصله قرار دارد که از ارتعاش چوب به صدا در می آید و صدای چوب را تبدیل به صدای زنگ دار می کند .

 انواع مرسوم کاخون چیست؟

انواع کاخن یا کاخون:

در حال حاضر دو نوع ساز در بازار وجود دارد:

۱. کاخون‌های ثابت

کاخون‌های ثابت دارای فنر یا سیم گیتار هستند. این نوع ساز صدای یکنواختی تولید می‌کند و قابلیت تنظیم ندارد. اما این ویژگی ربطی به حرفه‌ای بودن و یا نبودن ساز ندارد و برند‌های بسیار معروف دنیا نیز از این مدل ساز‌ها بسیار تولید و به بازار عرضه می‌کنند.

۲. کاخون‌های رگلاژی

این نوع کاخون دارای فنر یا سیم گیتار هستند، ولی قابلیت تغییر صدارا نیز دارند. این مدل ساز‌ها در نوع فنری قابلیت شل شدن فنر و پخش شدن صدای چوب، و در نوع سیمی قابلیت کوک شدن همانند گیتار برای زیر و بم شدن صدا را دارند.

به این خاطر که اکثر کشورهایی که کاخون وارد آن‌ها شد و به محبوبیت دست یافت تغییراتی در آن دادند تا نسخه مخصوص به خودشان را داشته باشند در این‌جا به انواعی که بیشتر شناخته‌ شده‌اند می‌پردازیم، با اینکه انواع دیگری از کاخون هم وجود دارد. 

– پرویی یا آفرو‌_پرویی

کاخون پرویی در واقع همان صورت تغییر یافته، صندوق‌های میوه‌ای است که بردگان آفریقایی در پرو آن‌ها را به عنوان درام استفاده می‌کردند. این نوع کاخون، سیم یا سیستم اسنیر ندارد و در قسمت پشتی‌اش یک حفره صدا دارد.

– فلامنکو (Flamenco Cajon)

نوازنده اسپانیایی پاکو دلوسیا و پرکاشنیست برزیلی تبارش، روبم دانتاس، وقتی از سفر خود از پرو بازگشتند، نسخه خود را از کاخون ارايه دادند! آن‌ها برای تولید صدایی که متناسب با موسیقی فلامنکو باشد، سیم‌های گیتار را به پشت صفحه‌ جلویی کاخون که نوازنده به آن ضربه می‌زند نصب کردند.

کاخون اسنیر (Snare Cajon)

امروزه عمدتا برای ایجاد صدایی زنگ‌دار از اسنیر در کاخون‌ها استفاده می‌شود. برای داشتن صدایی زنده‌تر، کاخون‌های اسنیر گزینه مناسب‌تری هستند. این کاخون‌ها در پشت صفحه جلویی دسته وایرهای اسنیر دارند. این نوع کاخون به نوع مدرن هم مشهور است. داخل یک کاخون اسنیر را در شکل زیر ببینید.

.

داخل یک کاخن یا کاخون اسنیر

کاخون‌های کوچک

تراول کاخون‌ها یا کاخون‌های مسافرتی، کاخون برای بچه‌ها و کاخون کیت‌ها انواع کوچک‌تر از استاندارد کاخون هستند. در سال‌های اخیر سازندگان کاخون، علاوه بر مدل‌های استانداردی که در بالا گفته شد، به فکر ساخت کاخون در ابعاد دیگر هم افتاده‌اند. برای کودکان مدل‌هایی با ابعاد کوچک‌تر هم ساخته‌ شده ا ست.

کاخون الکتریک یا ترکیبی

کاخن یا کاخون ترکیبی به شما امکان نواختن آکوستیک وایجاد صدای الکتریک را می‌دهد! در آخرین نوآوری‌هایی که در کاخون‌ها صورت گرفته، میکس صدای آکوستیک با فناوری الکتریک ممکن شده است. حتی اگر در حال حاضر کاخون دارید ولی می‌خواهید قابلیت صدای الکتریک را هم به آن اضافه کنید. می‌توانید با نصب یک اسسکوری قابلیت الکتریک را هم به کاخون‌تان اضافه کنید.

اکسسوری‌ها یا لوازم جانبی

هنگام مسافرت می‌توانید از کیف کاخون استفاده کنید. اگر بخواهید دستان‌تان هنگام نوازندگی کاخون آزاد باشد! می‌توانید از پدال کاخون استفاده کنید. اکسسوری‌های دیگری وجود دارد که با استفاده از آن‌ها می‌توانید انواع جنس صداهای متفاوت را ایجاد کنید. براش کاخون وسیله جانبی دیگری است که از جنس نایلون ساخته شده و برای تولید صدایی غنی‌تر است. شیکر هم مي‌تواند وسیله‌ای باشد که به عنوان لوازم جانبی کاخون استفاده شود. با یک دست کاخون بنوازید و با دست دیگر شیکر را بنوازید!

این مقاله متعلق به سایت آموزش موسیقی چارگاه می باشد و توسط الناز معصومی تهیه و تنظیم شده است.

ویدئو توضیحات از الناز معصومی:

[button color=”green” size=”medium” link=”https://www.chargah.ir/wp-content/uploads/2021/03/kahkon.mp4″ icon=”” target=”true”]دانلود ویدئو[/button]